សេចក្តីសង្ខេបពីសន្និសីទខ្មែរឆ្នាំ២០២១
ថ្ងៃសៅរ៍ ទី២៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១
ពលរដ្ឋខ្មែរអាមេរិកាំងមួយក្រុមបានជួបប្រជុំគ្នាក្នុងសន្និសីទប្រចាំឆ្នាំមួយ ដើម្បីបង្ហាញ ពិគ្រោះ ពិភាក្សា ប្តូរយោបល់ សួរសំណួរ ឆ្លើយសំណួរអំពីរបៀបដឹកនាំគ្រប់គ្រងប្រទេសកម្ពុជាដោយរាជរដ្ឋាភិបាល ក្រោមកិច្ចដឹកនាំដោយនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារយៈពេលជិត ៤០ឆ្នាំ តាំងពីមានរដ្ឋាភិបាលចម្រុះបក្សរហូតដល់រដ្ឋាភិបាលឯកឯង ឬឯកបក្ស។
សន្និសីទតាមប្រព័ន្ធឆ្លងឆ្លើយបង្ហាញរូបភាព ហៅថា ZOOM កាលពីថ្ងៃសៅរ៍ ទី២៤ កក្កដា រៀបចំដោយ៖
- អង្គការ គ្រឹះសម្ព័ន្ធខ្មែរ (Khmer Alliance Foundation) គ្រប់គ្រងដោយលោក ឆង ម៉ារិទ្ធ និងលោក វ៉ាន់ ស
- រួមជាមួយនឹងសម្ព័ន្ធខ្មែរនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស (Cambodian Alliance for Paris Peace Agreements for Cambodia) ដឹកនាំដោយបណ្ឌិត អ៊ាវ បូវបាង
- ព្រមទាំងអង្គការចែករំលែកគំនិតខ្មែរ (Khmer Share Ideas) ដឹកនាំដោយលោក មាស វណ្ណា។
កិច្ចប្រជុំប្រចាំឆ្នាំនោះ លើកប្រធានបទថា «កម្ពុជា ១០ឆ្នាំទៅមុខ គ្រោះថ្នាក់ និងការសង្គ្រោះដោយពិនិត្យលើវិស័យមួយចំនួន ដែលអាចធានា និងមិនធានាដល់អនាគតទឹកដីជាតិមាតុភូមិខ្មែរ ប្រជាជាតិខ្មែរ ជាតិសាសន៍ខ្មែរ»។
អ្នកចូលរួមជាវាគ្មិនរៀបចំបទបង្ហាញជាង ២០រូប ជាប្រធានអង្គការ សមាគម តំណាងសហគមន៍ខ្មែរអាមេរិកាំង ដោយមានអ្នកចូលរួមផ្សេងទៀតក្នុងសន្និសីទតាម ZOOM ជាង ៤០រូប បានលើកយកបញ្ហា៖
- គោលការណ៍នយោបាយសេដ្ឋកិច្ចនៃរាជរដ្ឋាភិបាលខាងការធ្វើសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចដល់ក្រុមហ៊ុនក្នុងស្រុក និងក្រៅស្រុក
- ត្រីកោណអភិវឌ្ឍន៍រវាងប្រទេស៣ ជាយុទ្ធមិត្តក្នុងចលនាកុម្មុយនីស្តឥណ្ឌូចិន
- ការរំលោភបំពានរដ្ឋធម្មនុញ្ញខ្មែរ
- អន្តោប្រវេសន៍ខុសច្បាប់
- សិទ្ធិមនុស្ស
- លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ
- តម្លាភាព និងអំពើពុករលួយ
- សិក្សាអប់រំជាតិ
- មនសិការជាតិ
- ខ្លឹមសារនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីស។
បញ្ហារៀបរាប់ដោយវាគ្មិនទាំងអស់គ្នាពេញមួយថ្ងៃសៅរ៍ លាតសន្ធឹងស្ទើរតែលើគ្រប់វិស័យនៃជីវិត និងជីវភាពពលរដ្ឋខ្មែរជាម្ចាស់ទឹកដី៖
- អ្នកដឹកនាំរាជរដ្ឋាភិបាលលុះក្រោមឥទ្ធិពលបរទេស បំពានរដ្ឋធម្មនុញ្ញជាតិ មិនគោរពកិច្ចព្រមព្រៀង និងសន្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិ រំលោភសិទ្ធិសេរីភាពពលរដ្ឋខ្លួនឯង បង្កឲ្យមានអយុត្តិធម៌សង្គម ពុករលួយ បំផ្លាញធនធានធម្មជាតិ និងបរិស្ថានដើម្បីផលប្រយោជន៍បុគ្គល ក្រុម បក្ខពួក ប៉ះពាល់ដល់អធិបតេយ្យជាតិ ឯករាជភាព បូរណភាពទឹកដី អព្យាក្រឹតភាព
- ពលរដ្ឋខ្មែរគ្មានសិទ្ធិសេរីភាពរិះគន់រដ្ឋាភិបាលប្រព្រឹត្តខុសឆ្គង
- ជនបរទេសមករស់នៅខុសច្បាប់តាំងទីលំនៅជានិគមៗមានលើដី លើទឹក ជាប់ព្រំដែន កណ្តាលប្រទេស ក្នុងទីប្រជុំជន ក្នុងតំបន់ដីព្រៃ
- ពលរដ្ឋខ្មែរគ្មានការងារធ្វើ ចោលស្រុកទេសទៅស៊ីឈ្នួលគេនៅបរទេស
- កូនខ្មែររៀនសូត្រមិនបានត្រឹមត្រូវ មិនហ៊ាននិយាយ មិនស្គាល់ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងភូមិសាស្ត្ររបស់ខ្លួនច្បាស់លាស់ សរសេរអក្សរជាតិ និយាយស្តីភាសាជាតិមិនត្រឹមត្រូវតាមអក្ខរា និងវេយ្យាករណ៍
- ពលរដ្ឋខ្មែរបាត់បង់មនសិការ
- ឧបករណ៍សម្រាប់ស្រោចស្រង់សង្គ្រោះជាតិ
- សំណួរថាតើខ្មែរគួរគិតយ៉ាងណា?
សេចក្តីរាយការណ៍ជាច្រើនមានសារព័ត៌មានជាតិ សារព័ត៌មានបរទេសគ្មាននិន្នាការ មិននិយមបក្សនយោបាយ បានរាយការណ៍ពិតអំពីការធ្វើសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចខុសច្បាប់ រំលោភរដ្ឋធម្មនុញ្ញ បំពេញបំណងអ្នកមានគុណដែលជួយបន្តុបអ្នកដឹកនាំសព្វថ្ងៃ ហើយជួយរក្សាការពារអំណាចតទៅមុខទៀតលើផ្ទៃដីខ្មែររាប់សែនហិកតារ បណ្តោយឲ្យក្រុមហ៊ុនឯកជនក្នុងស្រុក និងក្រៅស្រុក ចូលហ៊ុនបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិខ្មែរទាំងលើដី ទាំងក្រោមដី។
រាជរដ្ឋាភិបាលបានអនុញ្ញាតឲ្យក្រុមហ៊ុនឯកជនទាញផលប្រយោជន៍ពីក្នុងទឹកដីខ្មែរ រួចទុកឲ្យខ្មែរជាម្ចាស់ទឹកដីជាច្រើនសែននាក់គ្មានដីធ្លីប្រកបអាជីវកម្ម ធ្វើស្រែចម្ការ គ្មានដីសង់ផ្ទះសម្បែងរស់នៅលើទឹកដីរបស់ខ្លួន។ ផ្ទៃដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ឬដីឲ្យដាច់មិនយកវិញ មានទំហំសឹងតែស្មើនឹងផ្ទៃដីខេត្តស្វាយរៀង និងខេត្តកែប ជនបរទេសពីប្រទេសយៀកណាម មានសិទ្ធិរស់នៅ មានដីធ្វើអាជីវកម្មដ៏ធំល្វឹងល្វើយ មានអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណជាសញ្ជាតិខ្មែរ មានសិទ្ធិបោះឆ្នោតជាពលរដ្ឋ អាចនាំសមាជិកក្រុមគ្រួសាររបស់គេ ជនជាតិគេមកធ្វើការងារក្នុងទីតាំងដីសម្បទានចម្ការកៅស៊ូ មានសិទ្ធិផ្ទេរដីខ្មែរទៅឲ្យអង្គភាពកងទ័ពគេគ្រប់គ្រងថែមទៀត។
វាគ្មិនបកស្រាយអំពីតំបន់ត្រីកោណអភិវឌ្ឍន៍ លាតត្រដាងទិដ្ឋភាពពិតនៃផែនការរៀបចំដោយអ្នកដឹកនាំក្រុងហាណូយ នៃសាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមយៀកណាម បញ្ជាក់ថា របៀបរៀបចំរដ្ឋបាលគ្រប់គ្រងខេត្តខ្មែរ៤ គឺខេត្តស្ទឹងត្រែង រតនគិរី មណ្ឌលគិរី និងក្រចេះ ដែលសម្បូរធនធានធម្មជាតិទាំងលើដី ទាំងក្រោមដី ដាក់ចូលនឹងខេត្តលាវ៤ គឺខេត្តសេកុង អាត់តាពើ សារាវ៉ាន់ និងចម្ប៉ាសាក់ ហើយនិងខេត្តខាងយៀកណាម៥ គឺខេត្តកន់ទុម ចាឡាយ ដាក់ឡាក់ ដាក់ណុង និងប៊ិញហ្វឿក គឺធ្វើឡើងតាមបែបផែនទ្រង់ទ្រាយសហព័ន្ធឥណ្ឌូចិន ផ្លាស់ឈ្មោះតាមបណ្តាំ ហូ ជីមិញ ឬ បាក់ ហូ ជាការបង្កើតរដ្ឋក្នុងរដ្ឋ។ បន្ថែមលើហ្នឹងទៀត រាជរដ្ឋាភិបាលអនុញ្ញាតឲ្យជនជាតិចិន មកគ្រប់គ្រងខេត្តជាប់មាត់សមុទ្រ គឺខេត្តព្រះសីហនុ និងកោះកុង ឲ្យស្ថាបនាមូលដ្ឋានយោធា ព្រោះតែជំពាក់បំណុលក្រុងប៉េកាំងវ័ណ្ឌក។
បើប្រទេសកម្ពុជា ទឹកដីខ្មែរមានបញ្ហាធ្ងន់ធ្ងរដូច្នេះ មានសំណួរថា តើជាតិសាសន៍ខ្មែរម្ចាស់ប្រទេសនឹងទៅជាយ៉ាងណា? មានអ្វីសង្ឃឹមថានឹងអាចសង្គ្រោះបានឬទេ?
វាគ្មិនខ្លះបរិយាយថា គួរយកធម៌ព្រះពុទ្ធមកធ្វើជាគោលធម្មាធិបតេយ្យ ដើម្បីដោះស្រាយ។ ខ្លះថាទាល់តែដើររបៀបខាងខ្លួនរៀបចំ ទើបអាចសម្រេចកិច្ច។ ខ្លះទៀតថាទាល់តែលះបង់កិលេសបួនយ៉ាង ខ្លះថាកិលេសបីយ៉ាង ដែលទាំងអស់នេះឆ្លុះបញ្ចាំងឲ្យឃើញថា ជាមាគ៌ា ជារបត់ ជាដានចាស់ដែលធ្លាប់ជួបបរាជ័យរួចមកហើយ។ មានវាគ្មិនខ្លះទៀតនិយាយតាមបទពិសោធន៍របស់ខ្លួនថា រឿងខ្មែរមានតែខ្មែរខ្លួនឯងទាំងអស់គ្នាផ្តើមគិត ផ្តើមធ្វើ ហើយគិតអំពីប្រយោជន៍រួម គ្មានអាត្មានិយម គ្មានអត្តទត្ថភាពនិយម។ បើម្នាក់ៗមិនដូរផ្នត់គំនិតចាស់ទេ រឿងខ្មែរពីរជាតិទៀតក៏ដោះខ្លួនមិនរួចដែរ។ មានខ្មែរយើងខ្លះថាមិនទាន់អស់សង្ឃឹមទេ។
ពលរដ្ឋខ្មែរមានអាវុធសំអាង គឺច្បាប់អន្តរជាតិ ឧបករណ៍អន្តរជាតិអំពីបញ្ហាខ្មែរ គឺកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីស សេចក្តីប្រកាសក្រុងវីយ៉ែន ១៩៩៣ និងសន្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិដទៃទៀត។
បើរដ្ឋាភិបាលប្រទេសកម្ពុជា ទោះជាបែបអត្តាធិបតេយ្យក្តី រាជាធិបតេយ្យក្តី ប្រជាធិបតេយ្យក្តី ធម្មាធិបតេយ្យក្តី មិនគិត មិនខ្វល់នឹងរឿងអធិបតេយ្យជាតិខ្មែរទេ តើប្រជាជាតិខ្មែរសុខចិត្តបណ្តោយឲ្យពួកអ្នកដឹកនាំសព្វថ្ងៃ ធ្វើឲ្យបាត់បង់ទឹកដី ជាតិសាសន៍ខ្លួន ឬយ៉ាងណា? ខ្មែរគ្មានពេលដប់ឆ្នាំទៀតទេ។ រឿងទាំងអស់ស្ថិតនៅលើខ្លួនយើងជាជនរងគ្រោះ «តវ៉ា ទាមទារ ឬសម្ងំសុខ?»៕