សហគមន៍ខ្មែរក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិកសឹងគ្រប់រដ្ឋទៅហើយ តែងរស់នៅញាំញីទៅដោយជម្លោះដណ្តើមកាន់កាប់គ្រប់គ្រងវត្តអារាម ទាំងផ្នែកអចលវត្ថុ និងផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ ដែលនាំឲ្យវិស័យព្រះពុទ្ធសាសនារបស់ខ្មែរធ្លាក់ចុះ និងរងនូវភាពអាម៉ាស់ជាច្រើនដល់ជាតិសាសន៍ដទៃទៀត។
ជាក់ស្តែង វិបត្តិក្នុងវត្តកម្ពុជាក្រោមធម្មរង្សី នៅក្រុងម៉ាណាសាស់ រដ្ឋវើជីនីញ៉ា កំពុងមានភាពចម្រូងចម្រាសជាខ្លាំង ខណៈគណៈកម្មការវត្តមួយនេះមួយភាគីកំពុងស្វែងរកលទ្ធភាពមិនធានាផ្លូវច្បាប់ឲ្យព្រះភិក្ខុមួយអង្គអាចគង់បន្តនៅក្នុងអារាមមួយនេះតទៅទៀត។
ពុទ្ធបរិស័ទប្រុសស្រីចំណុះជើងវត្តកម្ពុជាក្រោមធម្មរង្សី នៅក្រុងម៉ាណាសាស់ រដ្ឋវើជីនីញ៉ា ប្រមាណជិត ១០០នាក់ រួមទាំងព្រះសង្ឃនិមន្តពីទីជិតឆ្ងាយចំនួនជាង ១០អង្គ ជួបជុំគ្នាកាលពីថ្ងៃអាទិត្យ ទី២០ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២២ មានសភាពខុសពីធម្មតា គឺពុំមានប្រារព្ធពិធីបុណ្យអ្វីមួយទេ។ វត្តមានពលរដ្ឋខ្មែរអាមេរិកាំងទាំងអស់នេះ គឺគេនាំគ្នាទៅសម្ដែងការគាំទ្រព្រះ អង្វរសុំឲ្យគណៈកម្មការវត្តជួយបំពេញភារកិច្ចតាមផ្លូវច្បាប់ ប្រគេនព្រះភិក្ខុ ថេរសីលោ គិម អ៊ុក មានសិទ្ធិគង់ប្រចាំអារាមស្របតាមផ្លូវច្បាប់ ហើយសូមឲ្យព្រះបន្តគង់ក្នុងទីអារាមតទៅទៀតដើម្បីកសាងបង្ហើយគម្រោងស្ថាបនាធម្មសាលា ដែលពុទ្ធបរិស័ទបានប្រមូលបច្ច័យទានជួយឧបត្ថម្ភ។
ធម្មសាលានេះកសាងបានជាង ៦០% ហើយ ហើយទាយកទាយិកាប្ដេជ្ញាចិត្តថា នឹងកសាងឲ្យចប់រួចរាល់ជាស្ថាពរក្នុងឆ្នាំ២០២២ នេះ។
អារាម ឬវត្តកម្ពុជាក្រោមធម្មរង្សី កសាងនិងគង់ថែរក្សាពីថ្ងៃចាប់បដិសន្ធិមកដោយលោកគ្រូចៅអធិការ ថាច់ សួន និងព្រះតេជព្រះគុណ ឈាន។ វត្តនេះក្រោយពីលោកចៅអធិការ ថាច់ សួន សុគតទៅ ធ្លាប់មានរឿងអាស្រូវទាក់ទិននឹងលុយកាក់គ្រប់គ្រងដោយគណៈកម្មការវត្ត ដែលមានសមាសភាព ៥រូប ព្រមទាំងរឿងទាក់ទងនឹងសេចក្តីរាយការណ៍ឲ្យនាយកដ្ឋានពន្ធដារ Internal Revenue Service ឬ IRS ក្នុងឆ្នាំ២០២០។
ការបំពេញបែបបទរាយការណ៍ខុស តម្រូវឲ្យ IRS ផាកពិន័យវត្តក្នុងមួយថ្ងៃ ២០ដុល្លារ ឬមិនឲ្យលើសពី ១ម៉ឺនដុល្លារ។ គួរកត់សម្គាល់ថា តាមឯកសារដែលសារព័ត៌មាន The Cambodia Daily បានឃើញ ស្រុក Prince Williams County បានអនុញ្ញាតឲ្យសហគមន៍ខ្មែរអាមេរិកាំងជាឧបាសកឧបាសិកា ពុទ្ធបរិស័ទចំណុះជើងវត្តកម្ពុជាក្រោមធម្មរង្សី មានសិទ្ធិកាន់កាប់ និងសង់វត្តក្នុងបរិវេណផ្ទៃដីជាង ៣ហិកតារ ដោយមិនតម្រូវឲ្យបង់ពន្ធដារដល់រដ្ឋ។ បញ្ហាដទៃទៀតកើតមានក្នុងវត្តកម្ពុជាក្រោមធម្មរង្សី គឺកើតមានរវាងព្រះសង្ឃ និងគណៈកម្មការគ្រប់គ្រងវត្តសព្វថ្ងៃនេះ ពីព្រោះព្រះសង្ឃមួយចំនួនគង់នៅវត្តហ្នឹងមិនបានយូរ ឬយ៉ាងយូរ ៣ឆ្នាំ។
តាមសមាជិកក្នុងសហគមន៍ពុទ្ធបរិស័ទខ្មែរមួយចំនួនមានទាំងអាចារ្យផង បានប្រាប់សារព័ត៌មាន The Cambodia Daily ថា គណៈកម្មការវត្តដែលមួយចំនួនជាបងប្អូនធម៌នឹងគ្នា មានចេតនាមិនចង់ឲ្យព្រះសង្ឃអង្គខ្លះគង់ជាប់លាប់ជាចៅអធិការឡើយ។ ដូច្នេះវត្តកម្ពុជាក្រោមធម្មរង្សី ជាវត្តគ្មានអារាមាធិការ ឬគ្រូសង្រ្គាជ ឬចៅអធិការ ដែលមានន័យថា មានតែគណៈកម្មការវត្តជាបាសកសុទ្ធសាធធ្វើជាម្ចាស់គ្រប់គ្រង ចាត់ចែង សម្រេចកិច្ចការអ្វីៗទាំងអស់ទាំងគរុភណ្ឌ និងលហុភណ្ឌ។
រីឯពុទ្ធសាសនិកជនជាសមាជិកសហគមន៍ទ្រទ្រង់វត្តនេះ រួមនឹងព្រះសង្ឃត្រឹមត្រូវបរិសុទ្ធខ្លះទៀត ក៏មិនដឹងរាល់កិច្ចការធំៗមួយចំនួនក្នុងវត្តដែរ។ តាមសេចក្តីថ្លែងសុន្ទរកថាពីសមាជិកសមាជិកាទ្រទ្រង់វត្តក្នុងសហគមន៍ពុទ្ធសាសនិកជន ដែលបានសម្ដែងការមិនសប្បាយចិត្តនឹងគណៈកម្មការវត្តចំពោះការមិនចង់បំពេញភារកិច្ច ធានាព្រះភិក្ខុ ថេរសីលោ គិម អ៊ុក គង់ប្រចាំវត្តស្របច្បាប់នោះ ថាសមាសភាពក្នុងគណៈកម្មការវត្តអនុវត្តតាមលក្ខន្តិកៈ ឬបទបញ្ញត្តិផ្ទៃក្នុងដែលគេធ្វើវិសោធនកម្មប្រាំដងរួចមកហើយ។
ក្នុងលិខិតមួយសរសេរទៅកាន់គណៈកម្មការចុះបញ្ជីសាជីវកម្មរដ្ឋវើជីនីញ៉ា ថ្ងៃទី១១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩ និយាយអំពីការបាត់ឈ្មោះសមាជិកគណៈកម្មការវត្ត ២នាក់ ពោលគឺក្នុងបញ្ជីផ្លូវការមាន ៥នាក់ ក្រៅបញ្ជីផ្លូវការមាន ៧នាក់ បញ្ជាក់ថា ម្នាក់ធ្វើប្រធានផង នាយកផង អ្នកទុកចិត្តផង ឬ trustee ម្នាក់ធ្វើជាអនុប្រធានផង អគ្គលេខាធិការផង អ្នកទុកចិត្ត ឬ trustee ផង។ បីនាក់ទៀតធ្វើជានាយកផង ជាអ្នកទុកចិត្តផង។ ម្នាក់ទៀតធ្វើជានាយក និងម្នាក់ទៀតធ្វើជាហេរញ្ញិកា។
មន្ទីរទទួលបន្ទុកកិច្ចការចុះបញ្ជីអង្គការ/ក្រុមហ៊ុននានាក្នុងរដ្ឋវើជីនីញ៉ា បានឆ្លើយបញ្ជាក់តបវិញនៅថ្ងៃទី១៧ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២០ ថា យោងតាមការចុះបញ្ជីក្នុងនាមវត្តកម្ពុជាក្រោម រដ្ឋបានចេញប័ណ្ណទទួលស្គាល់នៅថ្ងៃទី១៤ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៩ ពីត្រឹមនោះមក គ្មានអ្វីត្រូវបញ្ជាក់ថែមទៀតទេ។
តាមពុទ្ធបរិស័ទចំណុះជើងវត្តដែលដឹងរឿងរ៉ាវច្រើនតាំងពីរឿងជាមួយព្រះសង្ឃ រហូតដល់រឿងប្តឹងផ្តល់ក្តីក្ដាំគ្នាឡើងតុលាការ គឺទាក់ទងបញ្ហាលុយ។ អ្នកខ្លះចោទថា មានអ្នកចង់គៃប្រវ័ញ្ចបច្ច័យទានពីវត្តយកទៅចាយវាយផ្ទាល់ខ្លួនក្រៅការងារវត្ត និងក្លែងបន្លំឯកសារ ឬសេចក្តីរាយការណ៍ផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ។
ចំពោះរឿងរ៉ាវពុទ្ធបរិស័ទខ្មែរពីរក្រុមមិនត្រូវគ្នា ចោទគ្នារវាងអ្នកទ្រទ្រង់វត្ត និងគណៈកម្មការវត្ត ទាក់ទងនឹងព្រះភិក្ខុ ថេរសីលោ គិម អ៊ុក វិញ គឺមានករណីប្រធានគណៈកម្មការវត្តបំពេញបែបបទដាក់ពាក្យធានាព្រះអង្គឲ្យមានសិទ្ធិរស់នៅស្របច្បាប់នៅថ្ងៃទី១៣ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២០ តាមរយៈមេធាវី។ ក្រោយមកមានការសរសេរលិខិតទៅសុំដកពាក្យថា មិនធានាព្រះអង្គទៅវិញ។ រឿងទាំងអស់នេះ ភិក្ខុ ថេរសីលោ គិម អ៊ុក ក៏មិនបានជ្រាប មេធាវីកាន់សំណុំរឿងក៏មិនបានដឹង។
ក្នុងឱកាសជួបជុំគ្នាកាលពីរសៀលថ្ងៃអាទិត្យ ទី២០ ខែមីនា The Cambodia Daily បានសួរសំណួរពីរ៖ ទី១ ថាតើមានមូលហេតុអ្វីពិតប្រាកដ បានជាដកពាក្យមិនធានាព្រះអង្គវិញ បន្ទាប់ពីដាក់ពាក្យធានាទៅហើយនោះ? ទី២ ថាតើអ្នកណាជាអ្នកទៅសុំដកពាក្យវិញ បានជាមានលិខិតផ្លូវការឆ្លើយតបមកវិញពីនាយកដ្ឋានអន្តោប្រវេសន៍នៃក្រសួងសន្តិសុខផ្ទៃប្រទេស សរសេរដាក់ឈ្មោះប្រធានគណៈកម្មការវត្ត?
សំណួរទាំងពីរនេះ គ្មានចម្លើយច្បាស់លាស់ចំៗសម្រាប់ពុទ្ធសាសនិកជនជិត ១០០នាក់ចាំស្តាប់នោះទេ ព្រោះថាប្រធានក៏មិនចូលរួមប្រជុំ អនុប្រធានក៏មិនចូលរួមប្រជុំ ដើម្បីបំភ្លឺចម្ងល់ចំពោះអាថ៌កំបាំងនេះឡើយ។
អ្នកឆ្លើយជំនួសជាសមាជិកគណៈកម្មការវត្ត មានឋានៈជានាយក (មិនដឹងជានាយកខាងអ្វី) មិនមែនជាប្រធាន ឬអនុប្រធាន ហើយប្រាប់ទៅសាធារណជនថា៖ គណៈកម្មការមិនដឹងថាអ្នកណាសរសេរដកពាក្យវិញនោះទេ ហើយក៏មិនបានដេញភិក្ខុ ថេរសីលោ គិម អ៊ុក ដែរ។ សហគមន៍ទាំងមូលបានធ្វើសំណូមពរយ៉ាងទទូចអង្វរសុំឲ្យសមាជិកគណៈកម្មការទាំង ៣នាក់ដែលមានវត្តមានក្នុងទីប្រជុំ ឲ្យយល់ព្រមធានាព្រះអង្គឲ្យមានសិទ្ធិរស់នៅ ដើម្បីជួយកសាង ពង្រឹងព្រះពុទ្ធសាសនា។
សមាជិកគណៈកម្មការវត្តមួយរូបទៀតបានថ្លែងរៀបរាប់សុំឲ្យមនុស្សម្នាយល់អំពីច្បាប់ ដោយបញ្ជាក់ថា មានការជជែកគ្នាកន្លងមកអំពីវិធីចង់ជួយព្រះភិក្ខុ គិម អ៊ុក ដោយបង្ហាញផ្លូវឲ្យព្រះអង្គសឹក ហើយរៀបការជាមួយអ្នកមានសញ្ជាតិអាមេរិកាំងទៅ នឹងអាចរស់នៅស្របច្បាប់បាន។
ទោះជាយ៉ាងណាក្តី សមាជិកគណៈកម្មការទាំង ៣នាក់នោះហាក់ដូចជាញញើតមិនហ៊ានឆ្លើយសម្រេចថាយ៉ាងណាឲ្យអស់ក្តីមន្ទិល និងផ្តល់ក្តីសង្ឃឹមដល់ព្រះអង្គនោះទេ។
គួរបញ្ជាក់ថា តាមអត្ថន័យក្នុងភាសាច្បាប់ ពាក្យថា trustee ដែលក្នុងលក្ខន្តិកៈគណៈកម្មការវត្តមាន ៥នាក់ មានន័យថា បុគ្គល ឬជនអ្នកដែលគេផ្តល់សេចក្តីទុកចិត្ត និងតែងតាំងចាត់ឲ្យគ្រប់គ្រងចាត់ចែងទ្រព្យសម្បត្តិ ដើម្បីជាផលប្រយោជន៍សម្រាប់ជនដទៃក្នុងគោលបំណងបញ្ជាក់ច្បាស់លាស់។ នេះមានន័យថា សហគមន៍ពុទ្ធបរិស័ទខ្មែរបានប្រគល់សេចក្តីទុកចិត្តលើសមាជិកគណៈកម្មការវត្តឲ្យបំពេញភារកិច្ចសម្រាប់ប្រយោជន៍រួម ឬហៅថាភាគីទីបីដែលមានពុទ្ធបរិស័ទចំណុះជើងវត្ត និងព្រះសង្ឃគង់ប្រចាំ ហៅថា អាវាស ឬសង្ឃវាសនោះ។
យើងមិនទាន់អាចសុំការបំភ្លឺពីប្រធានគណៈកម្មការវត្តបាននៅឡើយទេ ថាតើអ្នកខ្លះបានតែងតាំងចាត់ឲ្យសមាជិកគណៈកម្មការវត្តជា trustee លើទីវត្តទាំងមូលនោះទេ។
វត្តដែលសំដៅថាជាអាវាស ឬអារាម ជាទីស្នាក់នៅនៃពួកសមណៈ ឬអ្នកប្រឹងប្រព្រឹត្តធម៌ ឬហៅថាព្រះសង្ឃ។ វត្តមកពីពាក្យបាលី និងសំស្ក្រឹត ដែលមានន័យថា៖ ការប្រព្រឹត្ត សេចក្តីប្រតិបត្តិមុខការ កិច្ច មុខនាទី ដែលគួរធ្វើ ការកាន់សីលធម៌ ការគោរព ទំនៀម សណ្ដាប់ធ្នាប់ ពោលគឺទីដែលត្រូវប្រកាន់ផ្លូវធម៌។ តាមវចនានុក្រមសម្តេចសង្ឃ ជួន ណាត បើគេនិយាយថា មនុស្សមានវត្តល្អ គឺមានន័យថា មនុស្សមានសេចក្តីប្រតិបត្តិល្អ។