អ្នកវិភាគលើកឡើងថា ចិនអាចដកការពាក់ព័ន្ធនឹងសមុទ្ររាមរបស់កម្ពុជាបាន លុះត្រាតែអាមេរិកដកថយពីនយោបាយផ្ដល់ជំនួយយោធាដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ដល់វៀតណាម ហើយសកម្មភាពរបស់កងទ័ពចិន នៅមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាម មិនអាចលាក់បាំងបានថែមទៀត។
អ្នកវិភាគនយោបាយ និងជាប្រធានវេទិកាពលរដ្ឋលោក គឹម សុខ បានប្រាប់សារព័ត៌មាន The Cambodia Daily នៅថ្ងៃទី៣ មិថុនា នេះថា ជាការពិត ចិននឹងមិនដោះលែងការពង្រឹងឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួននៅតំបន់កងទ័ពសមុទ្ររាមរបស់កម្ពុជាទេ នៅពេលដែលអាមេរិកក៏កំពុងតែប្រឹងធ្វើទំនើបកម្មយោធាវៀតណាម ដែរនោះ។
លោក គឹម សុខ បានលើកឡើងថា អាចមានវិធីសមរម្យមួយដែលអាចស្នើឲ្យចិន ដកការពាក់ព័ន្ធនឹងតំបន់កងទ័ពសមុទ្ររាមរបស់កម្ពុជាបាន នោះគឺអាមេរិកគួរតែដកថយពីនយោបាយផ្ដល់ជំនួយយោធាដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ដល់វៀតណាម ដែរ។
ប្រភពដដែលបានអះអាងថា មូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹកសមុទ្ររាម ប្រាកដជាពាក់ព័ន្ធនឹងយោធាចិន ព្រោះភាគីចិន ផ្តល់លុយ សម្ភារៈ និងបច្ចេកទេសសាងសង់ទាំងស្រុងដល់រដ្ឋាភិបាលខ្មែរក្នុងរយៈពេលកន្លងមក ដូច្នេះបើប្រកែកថាមិនជាប់ពាក់ព័ន្ធ គឺជារឿងមិនសមហេតុផល។
លោកបន្តថា ស្ថានភាពបច្ចុប្បន្នដែលគេហៅថាមានវត្តមានកងទ័ពចិន នៅទីនោះ គឺអាចមានត្រឹមតែកិច្ចសហប្រតិបត្តិការបច្ចេកវិទ្យា និងអ្នកជំនាញកងទ័ពចិនបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះ ដែលកំពុងហ្វឹកហ្វឺនកងទ័ពនៃរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត នៅទីនោះ។
កាលពីថ្ងៃទី១ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជា លោក ទៀ សីហា បានចូលរួមនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលសន្តិសុខអាស៊ីលើកទី២១ ឬកិច្ចសន្ទនាសាំងហ្គ្រីឡា ២០២៤ ក្នុងប្រទេសសិង្ហបុរី ក្រោមប្រធានបទ «ការកសាងសន្តិសុខនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៅអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក»។ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលនោះ លោករដ្ឋមន្ត្រីអះអាងថាពុំមានមូលដ្ឋានទ័ពចិនជាអចិន្ត្រៃយ៍នៅកំពង់ផែរាមរបស់កម្ពុជានោះទេ។
លោក ទៀ សីហា អះអាងថា ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាចម្រូងចម្រាសនៅកំពង់ផែរាម និងវត្តមាននាវាចម្បាំងចិន នៅកម្ពុជាក្នុងការសមយុទ្ធនាគមាសលើកទី៦ នេះ កម្ពុជាគ្មានចេតនារំលោភបំពានទឹកដីប្រទេសដទៃឡើយ ហើយកម្ពុជាស្វាគមន៍ចំពោះប្រទេសចិន និងប្រទេសដទៃទៀតដែលចង់ជួយហ្វឹកហ្វឺនកងទ័ពកម្ពុជា និងចង់ធ្វើសមយុទ្ធយោធារួមគ្នា។
រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិកម្ពុជារូបនេះបញ្ជាក់ថា ក្នុងនាមជាសមាជិកអាស៊ាន កម្ពុជាចង់ឃើញដៃគូអាស៊ានបន្តគាំទ្រ និងប្រកាន់ខ្ជាប់នូវអព្យាក្រឹតភាព និងឯកភាពរបស់អាស៊ាន ព្រោះថាការបែកបាក់របស់អាស៊ាន នឹងនាំទៅរកផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានមិនត្រឹមតែចំពោះសមាជិកអាស៊ានប៉ុណ្ណោះទេ ក៏ប៉ុន្តែថែមទាំងប្រទេសដទៃទៀតនៅក្នុងតំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិកផងដែរ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ មន្ទីរបញ្ចកោណរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ធ្លាប់បានលើកឡើងកាលពីពេលកន្លងទៅថា ប្រវែងកំពង់ផែរាមដែលចិន បានសាងសង់សម្រាប់កម្ពុជា គឺមានសមត្ថភាពអាចឱ្យនាវាផ្ទុកយន្តហោះរបស់ចិន ចូលចតបាន ព្រោះថានាវាផ្ទុកយន្តហោះរបស់ចិន មានប្រវែងប្រមាណជា ៣០០ម៉ែត្រ ចំណែកប្រវែងកំពង់ផែនៅតំបន់ជើងទឹករាម គឺមានប្រវែងប្រមាណ ៣៣៥ម៉ែត្រឯណោះ។
ប្រភពដដែលបញ្ជាក់ថា បើផ្អែកតាមភស្តុតាងនានា និងភស្តុតាងជាក់ស្តែងនៃទំហំកំពង់ផែនេះ គឺមានន័យថា កំពង់ផែរាមកំពុងត្រូវបានសាងសង់ឡើងជាពិសេសដើម្បីការចតនាវាផ្ទុកយន្តហោះរបស់ចិនតែម្តង ហើយហេតុផល គឺនៅត្រង់ថា ប្រទេសកម្ពុជាគ្មាននាវាចម្បាំង ឬនាវាផ្ទុកយន្តហោះដែលមានប្រវែងរហូតត្រូវការកំពង់ផែប្រវែងជាង ៣០០ម៉ែត្រសម្រាប់សំចតនោះទេ។
ជុំវិញបញ្ហានេះ កាសែតអាមេរិក The Wall Street Journal កាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៩ បានចុះផ្សាយអត្ថបទមួយដោយអះអាងថា កម្ពុជា និងចិន បានចុះហត្ថលេខាជាសម្ងាត់លើកិច្ចព្រមព្រៀងយោធាមួយជាមួយគ្នា។ ប្រភពដដែលបន្តថា កិច្ចព្រមព្រៀងនោះ កម្ពុជាបានអនុញ្ញាតឲ្យចិន មានសិទ្ធិផ្ដាច់មុខប្រើប្រាស់មូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាមក្នុងរយៈពេល ៣០ឆ្នាំ ហើយកិច្ចព្រមព្រៀងនេះអាចបន្តឡើងវិញនៅរៀងរាល់ ១០ឆ្នាំម្ដង។
កាសែត The Wall Street Journal បញ្ជាក់ថា កម្ពុជាក៏បានអនុញ្ញាតឲ្យចិន ដាក់ពង្រាយបុគ្គលិកយោធា រក្សាទុកសព្វាវុធ និងអនុញ្ញាតឲ្យនាវាចម្បាំងចិន ចូលចតបានថែមទៀត។
កាលពីដើមខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០ កន្លងទៅនេះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានសម្រេចវាយកម្ទេចអគារមួយក្នុងចំណោមអគារជាច្រើននៅក្នុងមូលដ្ឋានទ័ពរាម ដែលសាងសង់ដោយថវិកាជំនួយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក កាលពីអំឡុងខែសីហា ឆ្នាំ២០១២ កន្លងទៅ។
ក្រោយពីវាយកម្ទេចអគារដែលជាជំនួយរបស់អាមេរិក កម្ពុជាក៏បានសាងសង់ និងជួសជុលអគារទាំងនោះឡើងវិញក្រោមជំនួយរបស់ចិន និងសហការធ្វើសមយុទ្ធជាមួយចិន ថែមទៀត ខណៈសមយុទ្ធឆ្មាំអង្គរដែលកម្ពុជាធ្លាប់ធ្វើជាមួយអាមេរិកកន្លងមក ត្រូវបានកម្ពុជាប្រកាសផ្អាកចាប់តាំងពីអំឡុងឆ្នាំ២០១៧ មក៕